Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Rehberi

Kaçıncıya kırıyorum bu bardağı. Hep aynı şey. Valla yıldım! Bıdı bıdı konuşacağıma, ayak bacak sallayacağıma şu işlerimi bitirseydim iyiydi. Neyse, parti zamanı! Nereye akıyoruz? Böyle düşünen-davranan biri olabilirsiniz, mümkün. Belki dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu adı verilen nöroçeşitliliğiniz var. Bu yazıda bu yaşam güçlüğünün önemli noktalarına değinmeye çalıştım. Güçlük dediğime bakmayın, kimisi bunu avantaja da çevirebiliyor ve bu zekayla korele bir durum değil. Yazının faydalı olması dileğiyle, keyifli okumalar.

Benimle terapi randevusu oluşturmak için buraya tıklayarak kendinize uygun gün ve tarihi belirleyebilirsiniz.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?

Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB) milyonlarca çocuğu etkileyen ve genellikle yetişkinlikte de devam eden kronik bir durumdur. DEHB, dikkati sürdürmede zorluk, hiperaktivite ve dürtüsel davranış gibi kalıcı sorunların bir kombinasyonunu içerir.

DEHB’li çocuklar ayrıca düşük özgüven, sorunlu ilişkiler ve okulda düşük performans ile mücadele edebilirler. Belirtiler bazen yaşla birlikte azalır. Ancak bazı insanlar DEHB semptomlarını asla tamamen atlatamazlar. Ancak başarılı olmak için stratejiler öğrenebilirler.

Tedavi DEHB’i iyileştirmese de belirtilere büyük ölçüde yardımcı olması mümkün. Tedavi tipik olarak ilaçları ve davranışsal müdahaleleri içerir. Erken tanı ve tedavi sonuçta büyük bir fark yaratacaktır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri

DEHB’nin temel özellikleri dikkatsizlik ve hiperaktif-dürtüsel davranıştır. DEHB belirtileri 12 yaşından önce başlar ve bazı çocuklarda 3 yaş gibi erken bir dönemde fark edilmektedir. Semptomları hafif, orta veya şiddetli olabilir ve yetişkinlikte de devam etme ihtimali vardır.

DEHB erkeklerde kızlardan daha sık görülmektedir ve davranışlar da erkek ve kızlarda farklılık göstermektedir. Örneğin, erkekler daha hiperaktif olabilirken, kızlar daha dikkatsiz olma eğiliminde olabilirler.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun üç alt tipi vardır:

1. Ağırlıklı olarak dikkatsiz. Belirtilerin çoğu dikkatsizlik kapsamına girer.
2. Ağırlıklı olarak hiperaktif/dürtüsel. Belirtilerin çoğunluğu hiperaktif ve dürtüseldir.
3. Kombine. Bu, dikkatsiz belirtiler ile hiperaktif/dürtüsel belirtilerin bir karışımıdır.

Dikkatsizlik

Dikkatsizlik örüntüsü gösteren bir çocuk sıklıkla şunları yapabilmektedir:

Ayrıntılara dikkat etmemek veya okul ödevlerinde dikkatsizce hatalar yapmak
Görevlere veya oyuna odaklanmakta güçlük çekme
Doğrudan konuşulduğunda bile dinlemiyormuş gibi görünmek
Talimatları yerine getirmekte zorluk çeker ve okul ödevlerini veya ev işlerini bitiremez
Görevleri ve etkinlikleri organize etmekte sorun yaşayın
Ev ödevi gibi odaklanmış zihinsel çaba gerektiren görevlerden kaçınma veya hoşlanmama
Görevler veya faaliyetler için gereken eşyaları kaybetmek, örneğin oyuncaklar, okul ödevleri, kalemler
Dikkatin kolayca dağılması
Ev işlerini yapmayı unutmak gibi bazı günlük aktiviteleri yapmayı unutmak

Hiperaktivite ve dürtüsellik

Hiperaktif ve dürtüsel belirtiler gösteren bir çocuk sıklıkla şunları yapması mümkün:

• Elleri veya ayaklarıyla kıpırdanır veya onlara vurur ya da oturduğu yerde kıpırdanır
• Sınıfta veya diğer durumlarda oturmakta güçlük çekmek
• Sürekli hareket halinde olmak,
• Uygun olmayan durumlarda etrafta koşmak veya tırmanmak
• Sessizce oynamakta veya bir etkinlik yapmakta sorun yaşıyorsanız
• Çok konuşmak
• Cevapları ağzından kaçırmak, soru soranın sözünü kesmek
• Sırasını beklemekte zorluk çekenler
• Başkalarının konuşmalarını, oyunlarını veya etkinliklerini bölmek veya araya girmek
  
  DEHB’ye karşı tipik gelişimsel davranış
• Sağlıklı çocukların çoğu zaman zaman dikkatsiz, hiperaktif veya dürtüseldir. Okul öncesi çocukların dikkat sürelerinin kısa olması ve bir aktiviteye uzun süre bağlı kalamamaları tipiktir. Daha büyük çocuklarda ve gençlerde bile dikkat süresi genellikle ilgi düzeyine bağlıdır.

Aynı durum hiperaktivite için de geçerlidir. Küçük çocuklar doğal olarak enerjiktir – genellikle ebeveynlerini yorduktan çok sonra bile hala enerji doludurlar. Buna ek olarak, bazı çocuklar doğal olarak diğerlerinden daha yüksek bir aktivite seviyesine sahiptir. Çocuklar asla sadece arkadaşlarından veya kardeşlerinden farklı oldukları için DEHB’li olarak sınıflandırılmamalıdır.

Okulda sorun yaşayan ancak evde veya arkadaşlarıyla iyi geçinen çocuklar muhtemelen DEHB’den başka bir şeyle mücadele ediyorlardır. Aynı durum evde hiperaktif veya dikkatsiz olan ancak okul ödevleri ve arkadaşlıkları etkilenmeyen çocuklar için de geçerlidir.

DEHB Durumunda Ne Zaman Doktora Görünmeli?

Çocuğunuzun DEHB belirtileri gösterdiğinden endişe ediyorsanız, çocuk doktorunuza veya aile hekiminize görünün. Doktorunuz sizi gelişimsel-davranışsal çocuk doktoru, psikolog, psikiyatrist veya pediatrik nörolog gibi bir uzmana yönlendirebilir, ancak çocuğunuzun zorluklarının diğer olası nedenlerini kontrol etmek için önce tıbbi bir değerlendirme yaptırmanız önemlidir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedenleri

DEHB’nin kesin nedeni belli olmamakla birlikte, araştırma çabaları devam etmektedir. DEHB’nin gelişiminde rol oynayabilecek faktörler arasında genetik, çevre veya gelişimin önemli anlarında merkezi sinir sistemi ile ilgili sorunlar yer almaktadır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Risk Faktörleri

DEHB için risk faktörleri şunları içerebilir:

• DEHB veya başka bir ruh sağlığı bozukluğu olan ebeveyn veya kardeş gibi kan bağı olan akrabalar
• Özellikle eski binalardaki boya ve borularda bulunan kurşun gibi çevresel toksinlere maruz kalma
• Hamilelik sırasında annenin uyuşturucu, alkol veya sigara kullanımı
• Erken doğum
• Şeker hiperaktiviteye neden olan popüler bir şüpheli olsa da, bunun güvenilir bir kanıtı yoktur.
• Çocukluktaki birçok sorun dikkati sürdürmede zorluğa yol açabilir, ancak bu DEHB ile aynı şey değildir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Komplikasyonları

DEHB, çocuklar için hayatı zorlaştırabilir. DEHB nöroçeşitliliğine sahip çocuklar:

• Genellikle sınıfta zorlanırlar, bu da akademik başarısızlığa ve diğer çocuklar ve yetişkinler tarafından yargılanmaya yol açabilir
• DEHB olmayan çocuklara göre daha fazla kaza ve yaralanma geçirme eğilim
• Özgüven eksikliği eğilimi
• Akranları ve yetişkinler ile etkileşime girme ve onlar tarafından kabul edilme konusunda daha fazla sorun yaşarlar
• Alkol ve uyuşturucu kullanımı ve diğer suçlu davranışlar açısından yüksek risk altındadırlar

Birlikte var olan koşullar

DEHB başka psikolojik veya gelişimsel sorunlara neden olmaz. Bununla birlikte, DEHB’li çocukların aşağıdaki gibi durumlara da sahip olma olasılığı diğerlerine göre daha yüksektir:

• Genellikle otorite figürlerine karşı olumsuz, meydan okuyan ve düşmanca davranış örüntüsü olarak tanımlanan karşı gelme bozukluğu (ODD)
• Hırsızlık, kavga, mülke zarar verme ve insanlara veya hayvanlara zarar verme gibi antisosyal davranışlarla kendini gösteren davranış bozukluğu
• Sinirlilik ve hayal kırıklığını tolere etme sorunları ile karakterize yıkıcı duygudurum düzensizliği bozukluğu
• Okuma, yazma, anlama ve iletişim kurma sorunları da dahil olmak üzere öğrenme güçlükleri
• Uyuşturucu, alkol ve sigara dahil olmak üzere madde kullanım bozuklukları
• Aşırı endişe ve gerginliğe neden olabilen ve obsesif kompulsif bozukluğu (OKB) içeren anksiyete bozuklukları
• Depresyon ve manik davranışın yanı sıra depresyonu da içeren bipolar bozukluk dahil olmak üzere duygudurum bozuklukları
• Otizm spektrum bozukluğu, bir kişinin başkalarını nasıl algıladığını ve onlarla nasıl sosyalleştiğini etkileyen beyin gelişimiyle ilgili bir durum
• Tik bozukluğu veya Tourette sendromu, kolayca kontrol edilemeyen tekrarlayan hareketler veya istenmeyen sesler (tikler) içeren bozukluklar

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Önleme

Çocuğunuzun DEHB riskini azaltmaya yardımcı olmak için:

• Hamilelik sırasında fetal gelişime zarar verebilecek her şeyden kaçının. Örneğin, alkol almayın, eğlence amaçlı uyuşturucu kullanmayın veya sigara içmeyin.
• Çocuğunuzu sigara dumanı ve kurşun boya gibi kirletici ve toksinlere maruz kalmaktan koruyun.
• Ekran süresini sınırlayın. Henüz kanıtlanmamış olsa da, çocukların yaşamlarının ilk beş yılında TV ve video oyunlarına aşırı maruz kalmaktan kaçınmaları ihtiyatlı olabilir.

Bu içerik Mayo Clinic’teki Attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) in children başlıklı yazıdan Türkçe’ye çevrilmiştir.

Sosyal Anksiyete Bozukluğı Rehberi, Panik Atak ve Panik Bozukluk Rehberi, Obsesif Kompulsif Bozukluk Rehberi ve Özgül Fobi Rehberi yazılarım da ilgilisi tarafından okunmayı beklemekte.