Panik Bozukluk ve Panik Atak Rehberi

Kalp krizi geçiriyorum galiba… Ölecek gibiyim… Çıldıracağım! Bir yardım istesem… İnsanların içine de giremiyorum ki… Korkmayın lütfen, bir panik atak geçiriyor olabilirsiniz. Acil servislerine her gün bu şekilde gibi başvuran pek çok kişi olabiliyor. Umarım ki tekrarlamaz, bir panik atak nöbetinde kalır. Ama tekrarlasa dahi çözümü var, tedavisi var. Panik Bozukluk Rehberi yazımda bu yaşam zorluğunu derinlemesine ele aldım. İlgilisine ulaşmasını, yararlı olmasını dilerim. Keyifli okumalar.

Benimle terapi randevusu oluşturmak için buraya tıklayarak kendinize uygun gün ve tarihi belirleyebilirsiniz.

Panik Atak ve Panik Bozukluk Nedir?

Panik atak, gerçek bir tehlike yokken şiddetli fiziksel tepkileri tetikleyen ani bir yoğun korku nöbetidir. Panik ataklar çok korkutucu olabilir. Panik atak geçirdiğinizde kontrolünüzü kaybettiğinizi, kalp krizi geçirdiğinizi ve hatta öleceğinizi düşünebilirsiniz.

Birçok insan yaşamları boyunca sadece bir veya iki panik atak geçirir ve sorun, belki de stresli bir durum sona erdiğinde ortadan kalkar. Ancak tekrarlayan, beklenmedik panik ataklar geçirdiyseniz ve uzun süre boyunca sürekli yeni bir atak geçirme korkusu yaşadıysanız, panik bozukluk adı verilen bir rahatsızlığınız olabilir.

Panik atakların kendisi yaşamı tehdit edici olmasa da korkutucu olabilir ve yaşam kalitenizi önemli ölçüde etkileyebilir. Ancak tedavisi etkili olan bir yaşam zorluğudur.

Panik Atağın Tipleri

Spontan: Belirli bir olay ya da durumla ilişkisi olmayan, bir anda ortaya çıkan ataklar.

Duruma bağlı: Her zaman belirli bir ortamda açığa çıkan ataklar. Örneğin: Cami.

Durumsal olma eğilimli: Çoğu zaman belirli bir ortamda. Örneğin, hep geçtiğiniz karanlık bir sokak.

Panik Bozukluk Tanısı

Yalnızca panik atak yaşamak panik bozukluk tanısı koymaya yeterli değildir. Panik atağı halsizlik gibi düşünürsek, panik bozukluğu nezle gibi düşünebiliriz. Peki panik bozukluk tanısı koyulması için neler olması gerekir?

Öncelikle tekrarlayan şekilde spontan panik ataklar görülmesi gerekir.

Bunlarla birlikte de başka atakların da olacağına dair yaygın endişeler olması ve bu ataklardan kaçınma davranışları gösterilmesi gerekir (örneğin toplu alanlara girmekten kaçınmak)

Panik atak, sadece panik bozukluk hastalarında değil sosyal kaygı, okb, özgül fobilerde görülebilir.

Panik Bozukluk Neden Olur?

Panik bozukluğun ortaya çıkmasında 4 ana etmen bulunmakta:

• Kalıtım

• Kişilik özellikleri: Bağımlı-Çekingen kişilik)

• Çevre ve yaşam olayları

• Panik Bozukluğa İlişkin Kuramlar

Panik Bozukluğun Biyolojik Kuramı

Donald Klein 1980’de panik bozukluk tanısını koyan kişi. Psikanalist ve psikiyatrist kendisi. Şunu ortaya atıyor: Solunum hızımızı kandaki CO2 miktarı belirler. Bu CO2 miktarını artarsa solunum hızı da artar. Bazı kişiler bu CO2 oranı çok artmasa bile sanki artmış gibi hızlı nefes alıp verir. Bu sayede vücuttaki O2 miktarı artar. Bu da kişinin panik bozukluk berlitilerini göstermesine neden olur. Buna da False Suffocation Alarm yani Yanlış Boğulma Alarmı diyo.

Bu noktada amigdaladan söz etmeden olmaz. Çünkü bu minik badem beynimizin korku merkezi. Nereden biliyoruz bunu, hayvan deneyleri ve Nazilerin insanlar üzerindeki deneylerinden.
Mesela bir yılan gördük, optik sinirlerimiz görsel bilgi talamus denilen kısma aktarıldı. Oradan da kısa yolu tercih edip amigdalaya geldi. Böylece biz daha ne gördüğümüzü bile anlamadan vücudumuzda bir tepki oluşmaya başlar. Devamında görsel talamustan başımızın arka kısmındaki görsel korteks bölgesine gider bu bilgi. Bu kısa yol evrimsel bi mekanizma, bizi hayatta tutmaya yarar. Yani ne gördüğümüzü anlamadan korkarız ve tepki veririz.

Bu Skinner’ın Kutusu, farelerle deneyler yapmak için tasarladı. Şurada kırmızı ışık var görüyorsunuz. Burada, fareye elektrik şoku verdik, ardından kırmızı ışık yandı, tekrar elektrik şoku verdik tekrar kırmızı ışık yandı. Bir süre sonra elektrik şoku vermesek bile kırmızı ışık yandığında farede bir korku tepkisi oluşur. Burada fare Pavlov’un Köpeği deneyindeki gibi koşullanmış olur. Peki amigdala dedik, korku dedik. Bu farenin amigdalasını çıkardığımızda fare artık kırmızı ışık yandığında tepki vermez. Tabi kafesten korkabilir yine fare, ama kırmızı ışığa tepki vermez.

Panik Bozukluğun Davranışçı Kuramı

Pavlov’un Köpeği deneyini bilirsiniz. Davranışçılar der ki insanlar da Pavlovun Köpekleridir. Örneğin siz sınava gireceksiniz, uyanık kalmak için kahve içtiniz, sınavda da ortaya oturdunuz. Uykusuzluk etkisiyle çarpıntı başladı ve panik atak geçirdiniz ve acile gittiniz. Dediler ki bir şeyiniz yok heyecandan oldu. Burada ilk belirti çarpıntıydı, arkasından panik atak geldi. Davranışçılar diyor ki panik bozukluğu olan insanlar vücut belirtilerine koşullanırlar, ardından panik atak bu koşullanmayı takip eder. Buna beden duyumlarına koşullanma ya da introseptik koşullanma deniyor.

Panik Bozukluğun Bilişsel Kuramı

Aaron Beck, Anxiety Disorders and Phobias – A Cognitive Perspective adlı eserinde bütün anksiyete tepkilerini tehlikeyi büyük görme, kişinin başa çıkma gücünü küçük görme şeklinde açıklıyor. Gerçek yaşamda aslında tam tersi oluyor çoğu zaman. Anksiyetli kişi karşımızda duruyor örneğin, yaşıyor bu kişi hayatta. Bizim temel amacımız ölmemek, yaşamak değil mi? O zaman kişi yaşıyorsa ve örneğin panik atak yaşadığında öleceğini düşünüyorsa bu bir felaketleştirme örneği oluyor. Kişi öleceğini düşünüyor ama hayatta kalıyor.

İnsanın avcı toplayıcılıktan tarım toplumuna kadarki sürecini 365 gün olarak düşündüğümüzde, tarım toplumuna geçtiğimiz kısım sadece 3 saatlik dilim. Yani 364 gün 21 saat biz avcı toplayıcıydık. Bakmayın bugün her şeyin bu kadar hızlı aktığına.

Peki o zaman anksiyete ve gerçeklik arasındaki farka dair 4 kişinin düşüncelerini içeren şu tabloyu inceleyelim.

Birinci kişi, tehlike varken tehlikenin olduğunun farkında.

İkinci kişi, tehlike yokken tehlikenin olmadığının farkında. Yani bu iki durum aynı şeyler aslında ve doğru tepkiler.

Üçüncü kişi, tehlike varken, tehlikenin farkında değil.

Dördüncü kişi, tehlike yokken tehlike var sanıyor. Ne olur bu kişilerin sonu? Üçüncü kişi yok olabilir. Örneğin bir yılan sokabilir onu. Dördüncü kişi, anksiyete yaşar.

Panik Bozukluğun Geliştirilmiş Kısır Döngü Modeli

A (bedensel, duygusal, zihinsel duyum) > B (hemen gelişebilecek kötü bir durum) > C (korku ve kaçınma)

Panik Bozukluğun Bütünleştirici Kuramı (David Barlow)

Her insanın biyolojik ve psikolojik yapısı var. Bazı insanlar yapı gereği panik bozukluk geçirmeye daha meyilli. Bazı insanların otonom sinir sistemi daha duyarlı, bazılarının daha duyarsız.

Panik Atağa Yol Açabilecek Durumlar

Panik atağa yol açabilecek bazı durumları sıralamak gerekirse:

• Aniden kalkıp yaşanan baş dönmesi (ortostatik hipotansiyon)
• Adet öncesi gerginlik
• Burun tıkanıklığı, karın ağrısı ile uyanmak ve çarpıntı
• Aşırı alkol alımı ile ağız kuruluğu, çarpıntı
• Grip nezlede verilen adrenalin benzeri efedrin içeren ilaçlar çarpıntı yapar
• Fazla kahve çay içme ya da esrar kullanma ve çarpıntı

Panik atak, gerçek bir tehlike veya görünürde bir neden yokken şiddetli fiziksel tepkileri tetikleyen ani bir yoğun korku nöbetidir. Panik ataklar çok korkutucu olabilir. Panik atak geçirdiğinizde kontrolünüzü kaybettiğinizi, kalp krizi geçirdiğinizi ve hatta öleceğinizi düşünebilirsiniz.
Birçok insan yaşamları boyunca bir veya iki panik atak geçirebilir ve sorun, stresli durum sona erdiğinde ortadan kalkar. Ancak tekrarlayan, beklenmedik panik ataklar geçirdiyseniz ve uzun süre boyunca sürekli yeni bir atak geçirme korkusu yaşadıysanız, panik bozukluk adı verilen bir rahatsızlığınız olabilir.
Panik atakların kendisi yaşamı tehdit edici olmasa da korkutucu olabilir ve yaşam kalitenizi önemli ölçüde etkileyebilir.

Panik Atak Belirtileri

Panik ataklar genellikle aniden, uyarı vermeden başlar. Araba kullanırken, alışveriş merkezinde, uyurken veya bir iş toplantısının ortasında herhangi bir zamanda ortaya çıkabilirler. Ara sıra panik atak geçirebilir veya sık sık ortaya çıkabilir.

Panik atakların birçok çeşidi vardır, ancak belirtiler genellikle dakikalar içinde zirveye ulaşır. Panik atak geçtikten sonra kendinizi yorgun ve bitkin hissedebilirsiniz.

Panik ataklar tipik olarak aşağıdaki belirti veya semptomlardan bazılarını içerir:

• Yaklaşan kıyamet veya tehlike hissi
• Kontrol kaybı veya ölüm korkusu
• Hızlı, çarpıntılı kalp atış hızı
• Terleme
• Titreme veya sarsılma
• Nefes darlığı veya boğazınızda sıkışma
• Üşüme
• Sıcak basması
• Mide bulantısı
• Karın krampı
• Göğüs ağrısı
• Baş ağrısı
• Baş dönmesi, sersemlik veya baygınlık
• Uyuşma veya karıncalanma hissi
• Gerçek dışılık veya kopukluk hissi
  
  Panik ataklarla ilgili en kötü şeylerden biri, bir tane daha geçireceğinize dair duyduğunuz yoğun korkudur. Panik atak geçirmekten o kadar çok korkabilirsiniz ki, panik atak geçirebileceğiniz belirli durumlardan kaçınırsınız.

Panik Atak Geçiren Kişi Ne Yapmalı?

Panik atak belirtileriniz varsa, mümkün olan en kısa sürede tıbbi yardım alabilirsiniz. Panik ataklar son derece rahatsız edici olmakla birlikte tehlikeli değildir. Ancak panik atakları kendi başınıza yönetmek zordur ve tedavi edilmezlerse daha da kötüleşebilirler.

Panik atak belirtileri kalp krizi gibi diğer ciddi sağlık sorunlarının belirtilerine de benzeyebilir, bu nedenle belirtilerinize neyin neden olduğundan emin değilseniz birinci basamak sağlık hizmeti sağlayıcınız tarafından değerlendirilmeniz önemlidir.

Bazı araştırmalar, vücudunuzun tehlikeye karşı verdiği doğal savaş ya da kaç tepkisinin panik ataklarda rol oynadığını öne sürmektedir. Örneğin, bir boz ayı peşinizden gelseydi, vücudunuz içgüdüsel olarak tepki verirdi. Vücudunuz hayatı tehdit eden bir duruma hazırlanırken kalp atış hızınız ve nefes alış verişiniz hızlanır. Panik atakta da aynı tepkilerin birçoğu meydana gelir. Ancak ortada bariz bir tehlike yokken panik atağın neden ortaya çıktığı bilinmemektedir.

Panik Bozukluk Risk Faktörleri

Panik bozukluk belirtileri genellikle ergenliğin sonlarında veya erken yetişkinlik döneminde başlar ve erkeklerden çok kadınları etkiler.

Panik atak veya panik bozukluğu gelişme riskini artırabilecek faktörler şunlardır:

• Ailede panik atak veya panik bozukluk öyküsü
• Sevilen birinin ölümü veya ciddi hastalığı gibi büyük yaşam stresi
• Cinsel saldırı veya ciddi bir kaza gibi travmatik bir olay
• Boşanma veya bir bebeğin dünyaya gelmesi gibi hayatınızdaki büyük değişiklikler
• Sigara içmek veya aşırı kafein alımı
• Çocuklukta fiziksel veya cinsel istismar öyküsü

Panik Bozukluk Komplikasyonları

Tedavi edilmediği takdirde panik atak ve panik bozukluk hayatınızın neredeyse her alanını etkileyebilir. Daha fazla panik atak geçirmekten o kadar korkabilirsiniz ki sürekli bir korku halinde yaşar ve yaşam kalitenizi bozarsınız.

Panik atakların neden olabileceği veya bağlantılı olabileceği komplikasyonlar şunları içerir:

• Araba kullanma veya evden çıkma korkusu gibi belirli fobilerin gelişmesi
• Sağlık sorunları ve diğer tıbbi durumlar için sık sık tıbbi bakım
• Sosyal durumlardan kaçınma
• İş veya okuldaki sorunlar
• Depresyon, anksiyete bozuklukları ve diğer psikiyatrik bozukluklar
• İntihar veya intihar düşüncesi riskinde artış
• Alkol veya diğer madde kötüye kullanımı
• Finansal sorunlar
• Bazı kişilerde panik bozukluk agorafobiyi de içerebilir – panik atak geçirdiğinizde kaçamayacağınızdan veya yardım alamayacağınızdan korktuğunuz için sizi endişelendiren yerlerden veya durumlardan kaçınmak.

Panik Bozukluk Tedavi

Panik atakları veya panik bozukluğu önlemenin kesin bir yolu yoktur. Ancak şu öneriler kişiye yardımcı olabilir:

• Panik atakların daha da kötüleşmesini veya sıklaşmasını önlemek için mümkün olan en kısa sürede tedavi olmak
• Panik atak semptomlarının nüksetmesini veya kötüleşmesini önlemeye yardımcı olmak için tedavi planınıza sadık kalmak
• Anksiyeteye karşı korunmada rol oynayabilecek düzenli fiziksel aktivite yapmak

Bu yazıyı yazarken Mayo Clinic’teki Panic Attacks and Panic Disorder başlıklı yazıdan ve bilişsel davranışçı terapi eğitimi notlarımdan yararlandım.

Sosyal Anksiyete Rehberi yazıma da göz atabilirsiniz. Bir sonraki yazıda görüşmek dileğiyle.

Paylaş: