Anksiyete Bozukluğu Rehberi

Anksiyetem azdı, yükseldi, tavan yaptı deyimlerini çokça duymuşsunuzdur. Anksiyete bozukluğu Türkiye’de en çok görülen psikiyatrik tanılardan biri. İçerisinde farklı yaşam güçlüklerini ve kişilik özelliğini de barındırabiliyor.

Kaygı, genel bir kavram. Birçok filozof, psikolog ya da sanatçı bugüne kadar kaygı kavramına farklı anlamlar atfetti. Biz basitçe anlamına bakalım önce dilerseniz. Anksiyete, kaygı kelimesinin İngilizcesi olan anxietyden geliyor.

Benimle terapi randevusu oluşturmak için buraya tıklayarak kendinize uygun gün ve tarihi belirleyebilirsiniz.

Anksiyete (kaygı) yaşamak hayatın normal bir parçası. Ancak anksiyete bozukluğu olan kişiler sıklıkla günlük durumlarla ilgili yoğun, aşırı ve sürekli endişe ve korku yaşarlar. Genellikle anksiyete bozuklukları, dakikalar içinde zirveye ulaşan ani yoğun endişe ve korku veya dehşet duygularının tekrarlanan bölümlerini içerir (Örneğin: Panik ataklar).

Bu endişe ve panik duyguları günlük aktiviteleri engeller, kontrol edilmesi genelde zordur, gerçek tehlikeyle orantısızdır ve uzun sürebilir. Bu duyguları önlemek için yerlerden veya durumlardan kaçınabilirsiniz. Belirtiler çocukluk veya gençlik yıllarında başlayabilir ve yetişkinlikte de devam edebilir.

Kaygı bozukluklarına örnek olarak yaygın anksiyete bozukluğu, sosyal kaygı bozukluğu (sosyal fobi), özgül fobiler ve ayrılık anksiyetesi bozukluğu verilebilir. Birden fazla anksiyete bozukluğunuz olabilir. Bazen anksiyete, tedavi gerektiren tıbbi bir durumdan kaynaklanır.

Hangi tür kaygıya sahip olursanız olun, tedavi size yardımcı olabilir.

Anksiyete Bozukluğu Belirtileri (Semptomları)

Yaygın anksiyete belirti ve semptomları şunları içerir:

• Gergin, huzursuz veya gergin hissetmek
• Yaklaşan bir tehlike, panik veya kıyamet hissine sahip olmak
• Kalp atış hızının artması
• Hızlı nefes alma (hiperventilasyon)
• Terleme
• Titreyen
• Zayıf veya yorgun hissetmek
• Konsantre olmakta veya mevcut endişeden başka bir şey düşünmekte güçlük
• Uyku sorunu yaşamak
• Gastrointestinal (GI) sorunlar yaşamak
• Endişeyi kontrol etmekte zorluk çekmek
• Kaygıyı tetikleyen şeylerden kaçınma dürtüsüne sahip olmak

Anksiyete Bozukluğu Türleri

• Agorafobi, paniğe kapılmanıza ve kendinizi kapana kısılmış, çaresiz veya utanmış hissetmenize neden olabilecek yerlerden veya durumlardan korktuğunuz ve genellikle bunlardan kaçındığınız bir anksiyete bozukluğu türüdür.
• Tıbbi bir duruma bağlı kaygı bozukluğu, doğrudan fiziksel bir sağlık sorunundan kaynaklanan yoğun anksiyete veya panik belirtilerini içerir.
• Yaygın anksiyete bozukluğu, sıradan, rutin konular da dahil olmak üzere faaliyetler veya olaylar hakkında sürekli ve aşırı kaygı ve endişeyi içerir. Endişe gerçek durumla orantısızdır, kontrol edilmesi zordur ve fiziksel olarak nasıl hissettiğinizi etkiler. Genellikle diğer anksiyete bozuklukları veya depresyonla birlikte ortaya çıkar.
• Panik bozukluğu, dakikalar içinde zirveye ulaşan ani yoğun endişe ve korku veya dehşet duygularının tekrarlanan bölümlerini içerir (panik ataklar). Yaklaşan kıyamet, nefes darlığı, göğüs ağrısı veya hızlı, çırpınan veya çarpan bir kalp (kalp çarpıntısı) gibi hisleriniz olabilir. Bu panik ataklar, tekrar meydana gelmeleri konusunda endişelenmenize veya meydana geldikleri durumlardan kaçınmanıza neden olabilir.
• Seçici mutizm, çocukların evde yakın aile üyeleriyle olduğu gibi diğer durumlarda konuşabilseler bile, okul gibi belirli durumlarda sürekli olarak konuşamamalarıdır. Bu durum okul, iş ve sosyal işlevselliği engelleyebilir.
• Ayrılık kaygısı bozukluğu, çocuğun gelişim düzeyine göre aşırı olan ve ebeveynlerden veya ebeveyn rolüne sahip diğer kişilerden ayrılma ile ilgili anksiyete ile karakterize bir çocukluk bozukluğudur.
• Sosyal anksiyete bozukluğu (sosyal fobi), utanma, öz-bilinç ve başkaları tarafından yargılanma veya olumsuz görülme endişesi nedeniyle yüksek düzeyde kaygı, korku ve sosyal durumlardan kaçınmayı içerir.
• Özgül fobiler, belirli bir nesne veya duruma maruz kaldığınızda büyük bir endişe ve bundan kaçınma arzusu ile karakterizedir. Fobiler bazı kişilerde panik ataklara neden olur.
• Madde kaynaklı kaygı bozukluğu, yanlış uyuşturucu kullanımı, ilaç kullanımı, toksik bir maddeye maruz kalma veya uyuşturucudan yoksun kalmanın doğrudan bir sonucu olan yoğun anksiyete veya panik belirtileri ile kendini gösterir.

Anksiyete Bozukluğu Tedavisi

• Çok fazla endişelendiğinizi ve bunun işinizi, ilişkilerinizi veya hayatınızın diğer kısımlarını etkilediğini düşünüyorsanız
• Korku, endişe veya kaygınız sizi üzüyor ve kontrol etmekte zorlanıyorsunuz
• Depresif hissediyorsanız, alkol veya uyuşturucu kullanımıyla ilgili sorunlarınız varsa veya anksiyete ile birlikte başka ruh sağlığı sorunlarınız varsa
• Anksiyetenizin fiziksel bir sağlık sorunuyla bağlantılı olabileceğini düşünüyorsanız
• İntihar düşünceleriniz veya davranışlarınız varsa

bu durumda derhal acil tedavi isteyin. Endişeleriniz kendiliğinden geçmeyebilir ve yardım almazsanız zamanla daha da kötüleşebilir.

Endişeniz daha da kötüleşmeden önce doktorunuza veya bir ruh sağlığı uzmanına görünün. Erken yardım alırsanız tedavisi de daha kolay olur.

Anksiyete Bozukluğunun Nedenleri

Anksiyete bozukluklarının nedenlerini tam olarak bilmiyoruz. Travmatik olaylar gibi yaşam deneyimlerinin, zaten anksiyeteye yatkın olan kişilerde anksiyete bozukluklarını tetiklediği görmekteyiz. Kalıtsal özellikler de bir faktör olabilir.

Tıbbi Nedenler

Bazı insanlar için anksiyete, altta yatan bir sağlık sorunuyla bağlantılı olabilir. Bazı durumlarda, anksiyete belirtileri ve semptomları tıbbi bir hastalığın ilk göstergeleridir. Doktorunuz anksiyetenizin tıbbi bir nedeni olabileceğinden şüphelenirse, bir sorunun belirtilerini aramak için testler isteyebilir.

Anksiyete ile bağlantılı olabilecek tıbbi sorunlara örnekler şunlardır:

• Kalp hastalığı
• Diyabet
• Hipertiroidizm gibi tiroid sorunları
• Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) ve astım gibi solunum bozuklukları
• İlaç kötüye kullanımı veya yoksunluğu
• Alkol, anti-anksiyete ilaçları (benzodiazepinler) veya diğer ilaçlardan yoksunluk
• Kronik ağrı veya irritabl bağırsak sendromu
• Belirli savaş ya da kaç hormonları üreten nadir tümörler
• Bazen anksiyete bazı ilaçların yan etkisi olabilir.

Aşağıdaki durumlarda anksiyetenizin altta yatan tıbbi bir durumdan kaynaklanıyor olması mümkündür:

• Anksiyete bozukluğu olan herhangi bir kan akrabanız (ebeveyn veya kardeş gibi) yoksa
• Çocukken anksiyete bozukluğunuz yoktu
• Kaygı nedeniyle belirli şeylerden veya durumlardan kaçınmazsınız
• Yaşam olaylarıyla ilgisi yokmuş gibi görünen ani bir anksiyete yaşıyorsanız ve daha önce anksiyete geçmişiniz yoksa

Anksiyete Bozukluğunun Risk Faktörleri

Bu faktörler anksiyete bozukluğu geliştirme riskinizi artırabilir:

• Travma. Taciz veya travmaya maruz kalan ya da travmatik olaylara tanık olan çocukların hayatlarının bir noktasında anksiyete bozukluğu geliştirme riski daha yüksektir. Travmatik bir olay yaşayan yetişkinler de anksiyete bozukluğu geliştirebilir.
• Bir hastalığa bağlı stres. Bir sağlık sorunu veya ciddi bir hastalığa sahip olmak, tedaviniz ve geleceğiniz gibi konularda önemli endişelere neden olabilir.
• Stres birikimi. Büyük bir olay veya daha küçük stresli yaşam durumlarının birikmesi aşırı kaygıyı tetikleyebilir – örneğin, ailede bir ölüm, iş stresi veya mali durumla ilgili sürekli endişe.
• Kişilik yapısı. Belirli kişilik tiplerine sahip kişiler anksiyete bozukluklarına diğerlerine göre daha yatkındır.
• Diğer ruh sağlığı bozuklukları. Depresyon gibi diğer ruh sağlığı bozuklukları olan kişilerde genellikle anksiyete bozukluğu da vardır.
• Anksiyete bozukluğu olan kan bağı olan akrabalara sahip olmak. Anksiyete bozuklukları ailede görülebilir.
• Uyuşturucu veya alkol. Uyuşturucu veya alkol kullanımı ya da kötüye kullanımı veya yoksunluğu anksiyeteye neden olabilir veya anksiyeteyi kötüleştirebilir.

Kaygı Bozukluğunun Komplikasyonları

Kaygı bozukluğuna sahip olmak sizi endişelendirmekten daha fazlasını yapar. Ayrıca, aşağıdaki gibi diğer zihinsel ve fiziksel durumlara da yol açabilir veya bunları kötüleştirebilir:

• Depresyon (genellikle anksiyete bozukluğu ile birlikte görülür) veya diğer ruh sağlığı bozuklukları
• Madde kötüye kullanımı
• Uyku sorunu (insomnia)
• Sindirim veya bağırsak sorunları
• Baş ağrısı ve kronik ağrı
• Sosyal izolasyon
• Okulda veya işte işlevsellik sorunları
• Kötü yaşam kalitesi
• İntihar

Kaygı Bozukluğunun Önlenmesi

Bir kişinin kaygı bozukluğu geliştirmesine neyin neden olacağını kesin olarak tahmin etmenin bir yolu yoktur, ancak endişeliyseniz semptomların etkisini azaltmak için adımlar atabilirsiniz:

• Erken yardım alın. Anksiyete, diğer birçok ruh sağlığı sorunu gibi, beklerseniz tedavi edilmesi daha zor olabilir.
• Aktif kalın. Hoşunuza giden ve kendinizi iyi hissetmenizi sağlayan etkinliklere katılın. Endişelerinizi azaltabilecek sosyal etkileşim ve şefkatli ilişkilerin tadını çıkarın.
• Alkol veya uyuşturucu kullanımından kaçının. Alkol ve uyuşturucu kullanımı kaygıya neden olabilir veya kaygıyı kötüleştirebilir. Bu maddelerden herhangi birine bağımlıysanız, bırakmak sizi endişelendirebilir. Kendi başınıza bırakamıyorsanız, doktorunuza görünün veya size yardımcı olacak bir destek grubu bulun.

Bu yazıyı yazarken Mayo Clinic’teki Anxiety Disorders yazısından ve kendi bilişsel davranışçı terapi notlarımdan yararlandım.